Consumenten zoeken online informatie over eczeem

Samenvatting

Eczeem is geen huidaandoening op zich. Het is een symptoom van een niet optimaal werkende barrièrefunctie van de huid. Eczeem is te herkennen aan rode, schilferige, gebarsten plekjes op de huid, jeuk, een branderig gevoel in de huid, blaasjes of blaren, pigmentverandering en/of infecties door krabben. (BENU Apotheek, sd)  Openbaar apothekers, zijnde apothekers die in het specialistenregister staan, verstrekten in 2020 aan 1,9 miljoen mensen geneesmiddelen die ook gebruikt worden bij de behandeling van eczeem. (Pharmaceutisch Weekblad, 2012) Per patiënt kunnen de jaarlijkse kosten voor eczeembehandelingen oplopen tot bijna €8.600. Dit hangt af van de toegepaste behandelmethode.

Veel soorten eczeem genezen niet. Het is belangrijk dat patiënten weten, dat hun eczeem dus continue behandeld moet worden. Rondom de meest voorkomende vorm van eczeem, constitutioneel eczeem, is een aantal goed functionerende begeleidingsmogelijkheden gecreëerd, zoals spreekuren, trainingen en een app. Echter voor de “kleinere” vormen van eczeem is dat er niet zo duidelijk. Dat vertaalt zich in intensiever onlinezoekgedrag van consumenten naar mogelijke behandelingen voor deze “kleinere” typen eczeem. 55% van het zoekverkeer naar eczeem heeft betrekking op clownseczeem (dermatitis perioralis), gevolgd door 17% zoekverkeer op seborroïsch eczeem en 14% over stress eczeem. Als gewaardeerd professionals met fysieke contactpunten ligt hier een adviesrol voor apothekers.

Inleiding

Patiënten met eczeemklachten zoeken naar advies en begeleiding in het omgaan met eczeem. Hoe vaak komen de verschillende soorten eczeem voor? Hoe zoeken patiënten informatie tijdens hun oriëntatieproces? Waarover gaan hun vragen en wat zijn hun vragen? Wat kunnen apothekers doen om patiënten te helpen? We behandelen in deze blog deze vragen aan de hand van een compilatie van recent gepubliceerde marktonderzoeken.

Verschillende soorten eczeem

Bij eczeem gaat het in het meeste geval om een acute irritatie van de huid. In andere gevallen gaat het om een wat meer chronische huidaandoening. De meest voorkomende huidaandoeningen die gepaard gaan met het symptoom eczeem, zijn: (Njoo, sd) (Allergienet, 2021)

Constitutioneel eczeem (atopisch eczeem, atopische dermatitis) is met zo’n 0,5 miljoen patiënten de meest voorkomende vorm van eczeem. (Njoo, sd) (Nationaal Expertisecentrum Eczeem UMC Utrecht, 2021) Constitutioneel eczeem komt voor bij ongeveer 1 op 5 kinderen en bij naar schatting 2-5% van de volwassenen. Constitutioneel eczeem komt vaker voor in stedelijk gebied en in westerse landen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat mensen met atopisch eczeem vaak een overpopulatie van de Staphylococcus Aureus bacterie  Er is bij atopische dermatitis ook een erfelijke belasting. (Allergienet, 2021)

Contacteczeem treft vermoedelijk 1% van de bevolking. Deze vorm van allergie is niet IgE-gerelateerd, in tegenstelling tot atopisch eczeem, maar kan door middel van huidtesten worden opgespoord. Bij contact van de huid met een allergeen kan op die plek een rode jeukende eczeemplek ontstaan. Ook lokale schilfering, blaasjes of nattend eczeem kunnen voorkomen. Voorbeelden van contactallergenen zijn: nikkel, latex, parfum, kleurstoffen, rubber, dierenhaar en groente.

Nummulair eczeem is een chronische vorm van eczeem die gekenmerkt wordt door rode, schilferende en jeukende huidletsels ter grootte van een muntstuk, met een duidelijke begrenzing. Bij volwassenen komt het vooral voor tussen 40 en 60 jaar.

Seborroïsch eczeem komt voor bij 3-5% van de bevolking. Bij seborroïsch eczeem ontstaan rode plekken met droge of vettige schilfers op plaatsen met veel talgklieren, zoals op de hoofdhuid, ter hoogte van wenkbrauwen en oogleden, in huidplooien en in de gehoorgang. Seborroïsch eczeem is chronisch en kent een cyclisch verloop.

Clownseczeem (dermatitis periocularis). Dermatitis perioralis betekent letterlijk ‘ontsteking van de huid rond de mond’. De inflammatoire knobbeltjes zijn gedeeltelijk etterig en komen in bijna 40% van de gevallen voor rond de mond. Clownseczeem komt vaak bij jonge vrouwen voor, maar ook bij kinderen en pubers van beide seksen. Bij volwassen mannen komt het zelden voor. Bij 15% van de getroffenen verspreidt clownseczeem zich rond de neus. Het wordt meestal veroorzaakt door het gebruik van corticosteroïde-houdende crèmes of zalven in het gezicht.

Uitdrogingseczeem. Dit eczeem ontstaat door een veel te droge huid. Het staat ook bekend als “asteatotisch eczeem” of “craquelé eczeem”. Naast bestrijding van het eczeem is het van belang om ook de droge huid te behandelen

Acrovesiculeus eczeem (dishydrotisch eczeem) is de minst voorkomende vorm van eczeem aan handen en voeten. Het wordt ook wel blaasjeseczeem genoemd. Op de huid ontstaan blaasjes ter grootte van een speldenknop, gevuld met vocht. Dit gaat gepaard met jeuk of soms pijn.

 

Behandelen

In het behandelen van eczeem worden volgens de behandelrichtlijn Eczeem van het Nederlands Huisartsen Genootschap 4 stappen onderscheiden: (Pharmaceutisch Weekblad, 2012) (apotheek.nl, 2021)

De eerste stap is het gebruik van een verzachtende en beschermende crème of zalf. Apothekers verstrekten in 2020 de vergoedbare varianten hiervan aan ruim 900.000 mensen. De bijbehorende geneesmiddelkosten bedroegen € 16 miljoen. Kosten per gebruiker bedroegen in 2020 ongeveer € 15. Voorbeelden van dergelijke producten zijn  cetomacrogolcrème of een Ureum 10% vaseline cetomacrogolcreme (bij een zeer droge huid).

De tweede stap is het toevoegen van een lokaal werkend corticosteroïd. Op voorschrift van huisartsen en dermatologen verstrekten apothekers aan ongeveer 1,4 miljoen mensen corticosteroïden voor op de huid, tegen een bedrag van € 17,6 miljoen. Kosten per gebruiker bedroegen in 2020 ongeveer €13. Hydrocortison is een voorbeeld van zwak werkzame bijnierschorshormonen. Vrij sterk werkzame bijnierschorshormonen zijn aclometason, betamethasonvaleraat, clobetason, flumetason, fluocortolon, hydrocortisonbutyraat en triamcinolonacetonide. Sterk werkzame bijnierschorshormonen zijn bijvoorbeeld desoxymetason, fluticason en mometason. Ureum en salicylzuur kunnen de opname van bijnierschorshormonen bevorderen.

Als volgende stap kunnen dermatologen systemisch werkende orale afweeronderdrukkers voorschrijven. Deze middelen werden in 2020 aan 13.000 mensen verstrekt, voor een waarde van € 2,9 miljoen. Kosten per gebruiker bedroegen in 2020 ongeveer €220. Voorbeelden zijn baricitinib, ciclosporine en alitretinoïne.

Sinds 2018 bestaat een extra stap in de behandeling van ernstig eczeem: injecties met het biologische geneesmiddel dupilumab. Dupilumab werd afgelopen jaar op voorschrift van dermatologen aan ongeveer 1700 mensen verstrekt, vooral via poliklinische apotheken. De inkoopwaarde hiervan bedroeg € 14,6 miljoen. De kosten per gebruiker bedroegen in 2020 ongeveer € 8.590.

 

Begeleiding en zelfmanagement

Veel soorten eczeem zijn niet te genezen. Het komt terug als de behandeling niet volgehouden wordt. Maar stelt u zich voor: altijd maar zalf moeten smeren is ook geen sinecure. Doordat nieuwe opties uitblijven, zijn patiënten geneigd dan maar zelf van alles te proberen, zoals diëten en alternatieve geneeswijzen. Ze zoeken overal naar informatie. In een poging om deze informatiezoekprocessen te vergemakkelijken zijn diverse initiatieven ontstaan.

Multidisciplinaire eczeemspreekuren geïnitieerd door het UMC Utrecht (in de rol van Nationaal Expertisecentrum voor Constitutioneel Eczeem). Dit initiatief is inmiddels uitgegroeid tot 21 specifieke eczeemspreekuren in verschillende ziekenhuizen. Daarin wordt veel aandacht besteed aan instructie en begeleiding van kinderen en volwassenen met eczeem.

 

Online zelfmanagement trainingen om te leren omgaan met constitutioneel eczeem.“Leef! met eczeem” (leefmeteczeem.nl) is hier een voorbeeld van. Deze online zelfmanagement training is gelanceerd door Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), Stichting Voorzorg Utrecht (SVU) en Vereniging van Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE). Het is bedoeld voor mensen die willen leren omgaan met eczeem, als aanvulling op de zorg van de huisarts of dermatoloog. (UMCU, VMCE, SVU, sd)

Recentelijk is ook de Zalf smeerwijzer gelanceerd: een app waarin uitleg wordt gegeven over adequaat gebruik en afbouwen van zalven. De app geeft ook de mogelijkheid om een eigen zalfschema te importeren in een de smartphone agenda, of een jeuk/pijn dagboek bij te houden. De app is ontwikkeld in samenwerking tussen het UMC Utrecht en de Vereniging van Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) en wordt gesponsord door Sanofi-Genzyme en Dermacura. De app Zalf smeerwijzer is door patiënten en zorgverleners getest en ook apothekers gebruiken de app steeds vaker.

Onlinezoekgedrag naar eczeem behandelingen

Daarnaast speelt Google uiteraard een belangrijke rol in het oriëntatieproces van de patiënt. Door het onlinezoekverkeer te onderzoeken en analyseren, ontstaat een beeld van welke informatie de consument / patiënt nodig heeft. (marktdata.nl, 2021)

Kijkend naar het onlinezoekgedrag naar huidproblemen in de afgelopen 4 jaar, blijkt dat de consument veel zoekt naar informatie over huidproblemen. (Van Es Marketing Services, 2021) Maandelijks wordt in Nederland gemiddeld 138 duizend keer gezocht op zoektermen gerelateerd aan huidproblemen. In het aantal zoekopdrachten is de afgelopen paar jaar een flinke stijging te zien, van gemiddeld 89.000 zoekopdrachten per maand in 2018 naar 164.000 maandelijkse zoekopdrachten in 2020.

Binnen deze zoekopdrachten wordt veruit het meest gezocht naar huidproblemen in het gezicht, namelijk 55%. Dit staat gelijk aan bijna 15.000 maandelijkse zoekopdrachten. De handen staan op de tweede plaats met 15%, gevolgd door de benen met 11%.

De consument die online zoekt naar een antwoord op een vraag rondom huidproblemen in het gezicht, typt het meest vaak de woorden uitslag en droge huid in. Maandelijks wordt ruim 37.000 keer gezocht naar de combinatie “uitslag, huidproblemen”. De zoekcombinatie “droge huid, huidproblemen” staat op de tweede plaats met ruim 25.000 maandelijkse zoekopdrachten. Daarnaast wordt frequent gezocht naar: rode huid, schilferige huid en jeuk. Maandelijks wordt gemiddeld ruim 14.000 keer gezocht naar eczeem.

Maar liefst 55% van het zoekverkeer naar soorten eczeem heeft betrekking op clownseczeem (dermatitis perioralis). Seborroïsch eczeem staat op de tweede plaats met 17% in het zoekvolume, gevolgd door stress eczeem op de derde plaats met een aandeel van 14%.

Wat betekent dit voor de apotheker?

Wat valt hieruit op te maken? Consumenten/ patiënten zoeken duidelijk naar meer zekerheid over de behandeling van bepaalde eczeemvormen. Gezien blijkt dat consumenten met eczeem op zoek zijn naar oplossingen voor het verlichten van de klachten van eczeem, lijkt hier een rol voor de apotheker te liggen. Apothekers hebben een controlerende, informerende en adviserende rol. De rol van apotheker als adviseur rol gaat vooral over persoonlijk medicijngebruik. Voor de meest voorkomende soort eczeem, conventioneel eczeem, is een aantal adviesmechanismes in het leven geroepen, waardoor patiënten worden gesteund in het opzetten van een continue behandeling tegen jeuk en pijn. Echter voor andere soorten eczeem is dit niet zo duidelijk. Voor deze minder belichte soorten eczeem, zoals clownseczeem, is een rol weggelegd voor apothekers om consumenten te helpen bij het vinden van passende behandelingen.

Bibliografie

Allergienet. (2021). Geraadpleegd van Eczemanet: https://eczemanet.be/soorten-eczeem/

apotheek.nl. (2021, april). Welke medicijnen worden gebruikt bij eczeem. Geraadpleegd op december 9, 2021, van www.apotheek.nl: https://www.apotheek.nl/klachten-ziektes/eczeem#welke-medicijnen-worden-gebruikt-bij-eczeem

BENU Apotheek. (sd). Eczeem. Geraadpleegdop december 11, 2021, van BENU Apotheek Hulpmiddelen Zelfzorg: https://www.benuapotheek.nl/gezond-en-vitaal/huid-en-haar/huidtypes/eczeem

MedNet. (2021, mei). Behandelingen van constitutioneel eczeem zijn na jaren van weinig verandering talrijk en veelbelovend. Geraadpleegd op december 11, 2021, van MedNet: https://www.mednet.nl/nieuws/behandelingen-constitutioneel-eczeem-zijn-na-jaren-van-weinig-verandering-talrijk-en-veelbelovend/

Nationaal Expertisecentrum Eczeem UMC Utrecht. (2021). Eczeem.

Neutral. (sd). 9 dingen die je moet weten over eczeem. Geraadpleegd op december 11, 2021, van Neutral: https://www.neutral.nl/advies-tips/9-dingen-die-je-moet-weten-over-eczeem.html

Njoo, d. M. (sd). Eczeem. Geraadpleegd op december 11, 2021, van www.huidarts.com: https://www.huidarts.com/huidaandoeningen/eczeem/

Pharmaceutisch Weekblad. (2012, juli 1). Eczeem: vervolgstappen in behandeling duurder. Geraadpleegd op december 13, 2021, van SFK: https://www.sfk.nl/publicaties/PW/2021/eczeem-vervolgstappen-in-behandeling-duurder

UMCU, VMCE, SVU. (sd). Leef! met eczeem. Geraadpleegd op december 2021, van Leef! met eczeem: leefmeteczeem.nl

Van Es Marketing Services. (2021, 11 17). Eczeem meest voorkomend huidprobleem. Geraadpleegd op december 9, 2021, van https://www.marktdata.nl/: https://www.marktdata.nl/nieuws/Eczeem-meest-voorkomend-huidprobleem